to her lew gullanet ekird
ke le henawî berdewe ser derdênin
bebê gulldan û şûşebend
bê bangeşe, le jêyi dezûleyi giyan eden
lewêşewe bo hewrebanî reşêney
glêneman pêhell egirin
Şêrkobêkes
Dr Ce’ferî şefî'î
Ce’ferî şefî'î sallî 1951 le şarî bokan ( le rojhelatî Kurdistan) le binemalleyekî ayînî û xwêndewar le dayk bû. Çwar bra û xuşkêk bûn. Xwêndinî seretayî û nawendîyi lew şare tewaw kird. Xwêndkarêkî zor zîrek bû. Le nêw binemalle û hawrrêyanîda azîz û xoşewîst bû. Her le cewanîda seretakanî bîrubirrwayi siyasî le mêşkîda geşeyi kird.
Sallî 1970 le beşî pizişkî zanistgeyi şarî Tebrîz (Azerbaycan - Iran) qebûll bû. Her zû le zaniko têkell be cûllanewî xwêndkaran bû. Zorî nexayand, bû be yekîk le hellsûrrawanî ew cûllaneweye û le gell mesele siyasîyekan zortir aşna bû. Herweha lewê û lew serdemeda û be hoyi xwêndineweyi kitêb leser pirse komellayetî û abûrî û felsefîyekan bîr û boçûnî marksîstîyi nasî û bû be yekêk le hellsûrrawanî ew rêbaze û şêlgîrane lew meydaneda çalakî denwand.
Le şarî Tebrîz le rîzî têkoşeranî zaniko û naw bizûtineweyi çepda, hawrrêyanî Komelley nasî û, diwayi maweyekî kurt hellsûrran û têkoşanî xoyi legell ewan destpêkird. Sererrayi eweyi ke sawak (dezgayi casûsî ḧkûmetî şahî Iran) çawedêrîyekî tundutoll û taybetî xistibuwe ser nawendekanî xwêndin, bellam bizûtineweyi xiwêndkaran le hemû şare gewrekanî êran pereyi estand û ewan be nihênî xerîkî kar û çalakîyekanî xoyan bûn.
Lew kateda û le jêr desellatî rjîmî paşayetîda çûne naw kirêkaran û zeḧmetkêşan. Pêwendîgirtin legell ewan, yekîk le erke here grîngekanî hellsûrrawanî Komelle bû ke, becêhênanî ew erke ezimûnêkî gewre bû bo hellsûrrawanî nêw Komelle. Dr Ce’fer lew biwareda zor çalak û hellsûrraw bû. Her boyeş çuwe nêw kirêkaran û zeḧmetkêşan, karî legellda kirdin û legelliyan jiya û gelêk peywendî germugurr le nêwaniyanda pêk hat. Her lew serdemeda bû ke maweyek jiyanî krêkarîyi hellbijard û le nêw ewanda jiya. Dr Ce’fer le nêw krêkaranî karxaneyi kewş, krêkaranî ferş çin û krêkaranî karxaneyi maşîn sazîyi Tebrîz û herweha le nêw ew krêkare kurdaneyi ke be şiwên karda deçûne dereweyi kurdistan û betaybet le şarî Tebrîz û dewruberî karî kird û bû be sîmayekî xoşewîst û bawerrpêkraw le nawyanda.
Sallî 1972 bo maweyi 6 mang le layen Savakewe gîra û kewte zîndan. Dr Ce’fer le ast hemû azar û eşkenceyi savak, be xorragrîyekî wa ke cêgeyi stayiş û şanazîyi hawrrêkanî bû, rrawesta û hemû nihênîyekanî hawrrêyan û rêkxirawekeyi parast. Ew zext û zoreyi savak nek teniya çokî pêdaneda, bellkû bendîxaneş bû be ezimûnêkîtir û, Dr Ce’fer xarawtir û be îradeyekî pitewtirewe têkoşanî xoyi drêjepêda.
Karî pizişkî bibû be derfetêk bo Dr Ce’fer ke zortirîn kellkî lê werdegirt bo eweyi wefa û xoşewîstîyi xoyi le ast çîne hejar û deskurtekan be kirdewe nîşan bida, lêyan bibête bra û hawrrêyi nizîk û, le gelliyanda berewrruwî jan û azarekaniyan bêtewe. Le Tebrîz, mall be mall û gerrek be gerrek be şiwên çareser û dermanikirdinî ew krêkar û zeḧmetkêşanewe bû ke xoyan îmkanî çûne layi Driyan nebû. Carî wa bû be koll nexoşekanî lem dermangawe bo ew nexoşxane debird. Malle biçûkekeyi Dr Ce’fer prr bû le xellkî hejar û deskurt ke le Kurdistanewe bo çareserî nexoşî eçûne Tebrîz.
Katêkîş degerrayewe Kurdistan le her şiwênêk buwaye, çi le mall û çi le binke û meqerrekan, wek pizişkêkî dillsoz û xemxor û şareza, xellk bo derman û çareser rûyan têdekird, yan xoyi be cantayek dermanewe em dê û ew dê derroêşit û bewperrî dillsozîyewe, dem be pêkenîn û be rûyekî xoşewe debuwe yarmetîderî ew xellke deskurt û bêderetane ke pêwîstîyan be derman û çareserî pizîşkî hebû. zor kes hen ew dîmenaneyi Dr Ce’feryan le bîre ke nexoşî be koll emila û ewla pê ekird û, gelêk car şew û niywe şew be deng hawar û bangî ew kesanewe eçû ke azîz û ciger goşeyan legell merg seryan eswî.
Hemîşe dem be pêkenîn, roḧsûk û rûgeş legell nexoş berewrrû debû, ew rûxoşî û hellsukewteyi karîgerîyi êcgar zorî le ser nexoş hebû. ew şêwe karkirdine peywendêkî qûllî le nêwan Dr Ce’fer û ew xellkeda pêk hênabû. Heta ziyatir legell derd û rencî ewan aşna debû û azar û meyinetî ew xellkeyi zortir hest pêdekird, îradeyi ew bo xebat le pênaw rizgarîyi krêkaran û zeḧmetkêşan da pitewtir debû.
Sallî 1978 Dr Ce’fer leser rasipardeyi Komelle, legell hawrê Sa'îd Wetendûst çû bo layi yekiyetîyi nîşitmanîyi Kurdistan lewdiywî sinûr û, lewê hem wek pêşmerge û hem wek Drêk xizimetî kird. Dr Ce’fer katêk lew sefere gerrayewh, gelêk ezimûn û deskewtî pirr bayexî le şêweyekîtirî şorriş û têkoşan legell xoybediyarî hênayewe.
Hatineweyi Dr Ce’fer hawkat bû le gell bedîhatinî awat û arezuwekanî ew û sedan û hezaran şorrişgêrrî tir. Şorrişî gelanî êran dij be rjîmî paşayetî destî pêkirdbû. Şêwaz û berînayî xebat û têkoşanî Dr Ce’fer û hawrrêkanî allugorrî zorî be serda hatibû. Xebatî siyasîyi germugurr le dijî zullm û zor û sererroyî, le bazineyi rûnakbîran û ḧîzb û rêkxirwe siyasîye nihênîyekan tirazabû. Narrezayetîyi cemawerî berînî xellk xerîk bû dehate ser şeqamekan.
Le maweyekî zor kemda Dr Ce’fer bû be raberêkî hêja û lêzan le meydanekanî şorrişî cemawrîyi gelî kurd da û lem biwareyşda ewperrî tiwana û lêhatuwîyi le xoyi nîşan da. Dr bû be rageyener û witebêjî siyaset û rêbazî Komelle le kobûnewe gewrekanî xellk le şarekanî Bokan, Mehabad û Seqiz;
Paş şerrî sê mangeyi hawîn û payîzî sallî 1979 û diwabedwayi şikistî komarî îslamî êran le meydanî şerr legell pêşmerge û leberamber xebatî cemawerî xellk şar û gundekanî Kurdistan, dewllet pêşniyarî giftugoyi kird legell niwêneranî xellkî Kurdistan. Dr Ce’fer le layen Komellewe, yekêk bû le endamanî desteyi noênerayetîyi xellkî kurd bo wituwêj le gell rjîmî komarî îslamîyi îran. Ew zor be wirdî û jîrbêjîyewe rojî diwayi yekem kobûneweyi resmî le şarî Mehabad, le çawpêkewtinêkî televîziyonîda legell televîziyonî şarî Mehabad çonîyetî berrêweçûnî wituwêjeke û hellwêstî layenî kurdî û layenî dewlletî daye berbas û lêkollînewe. Deqî em çawpêkewtine le arşîvî Komelleda heye.
Dr Ce’fer hawkat le gell kar û hellsûrranî siyasî, le şarî bokan ”Nexoşxaney gel” î damerizand û, ew nexoşxaneye bû be nawendêk bo pêşkeşkirdinî derman û xizimetguzarîyi pizişkîyi be xellkî şar û ladê begişitî û be xellkanî desteng û hejarbe taybetî.
Le serdemêkda ke komarî îslamî amade bû bo allugorr kirdin û gorrîneweyi zîndanîyekanî Komelle û şorriş legell ew esîraneyi xoyi ke lelayi Komelle bûn, lelayen Komellewe, ewe Dr Ce’fer bû ke be lêhatuwîyi û lêzanî xoyewe em kareyşî bebaşitirîn şêwe radeperrand. Be serperşitî Dr Ce’fer hêzêk le pêşmergekanî Komelle le nawçeyi bokan le şiwênêk wadeyan dadena û esîrekaniyan legell xoyan dehêna; lelayen komarî îslamîşewe berpirsêk zîndanîye şorrişgêrekaniyan dehênaw leberamber yekda dewestan û dane dane allugorriyan pêdekirdin. Sereta zîndanîyekî Komelle dahate ember û esîrêk leberamber eweda eçuwe layi ewan. Her bem şêwe jimareyekî zor le têkoşeran le çing celadanî komarî îslamî rizgariyan bû û gerranewe naw şorriş. Dr Ce’fer bîrewerî zor serincrrakêşî lem allugorr pêkirdinanew çonîyetî berrêweçûnî hebû ke bedaxewe mewdayi peyda nekird tomariyan bikat.
Dr Ce’fer yekêk lew rêberaneyi Komelle bû ke siyasetekanî, bîrubirrwayi û, kirdewekanî betewawî teba bûn le gell amanc û berjewendîyekanî krêkaran û zeḧmetkêşan. Ew taybetmendîye, Dr Ce’ferî kirdbû be azîz û xoşewîst bo xellkî kurd, bo hejaran û, herweha bibuwe cê hiywa û pişit û pena bo jinanî stemilêkraw û bo krêkaranî hejar û xellkî bêbeş. Dr Ce’fer her le seretayi kar û hellsûrranî siyasîyi xoyewe be bêbeşanî êran û Kurdistanî selmand ke le pênaw rizgarîyi ewanda le hîç fîdakarî û renc û têkoşanêk drêxî nakat.
Dr Ce’fer sallî 1981 legell Meleke Mustefa-Sulltanî peymanî hawserîyetî best û berî em pêkewejiyane kurt û kem maweye kiçêk bû benawî Beyan ke yadgarî here azîzî ew xoşewîsteye.
Dr Ce’fer nûser, gutar bêj, siyasetdarrêj û têkoşerêkî betiwana û lêhatû bû. Sallanêkî zor berpirsî berrêwebrdinî radiyoyi Komelle, govarî Pêşrrew û dezgakanî rageyandinî Komele bû. Lew biwareda Dr Ce’fer hewllî deda le heman katda ke rageyandinî Komelle biparêzêt le handan û bellênî bê binema û qiseyi bênawerok hawkat hiywa be hêzî lebin nehatuwî bêbeşan le xebatî rizgarîbexş le dilliyanda bigeşênêtewe. herweha têdekoşa be hêminî û manduwîyi nenasane ewan le gell twanakanî xoyan û berjewende çînayetîyekaniyan aşna bikat û, ew bawerr û nerîtaneşiyan pê binasênê ke debine rêgrî xebat û rizgarbûniyan.
Le beşekanî dîkeyi Kurdistan, Dr Ce’fer yekêk bû le here nasirawtirîn rêberanî Komelle. Be hoyi peywendî legell Yekêtî Nîşitmanî Kurdistan – ke lewê benawî Dr 'ezîz denasira – herweha legell Allayi Rizgarî û çendîn rêkxirawî dîke û diwatir behoyi billawbûneweyi dîdar û giftugokanî legell rojnamekanî kurdî û bêgane û herweha radiyo BBC be zimanî farsî, televîziyonekanî Firansa û çend willatî dîke bibuwe sîmayekî aşna bo têkoşeranî beşekanî dîkeyi Kurdistan. Dr Ce’fer yekem endamî nawendî Komelle bû ke sallî 1982 seferî Eurûpayi kird û legell rewendî kurd û herweha êranîyekanî dereweyi wllat û mîdiyayi çendîn wllat dîdar û giftugoyi kird.
Dr Ce’fer le sallî 1978 ta kotayî jiyanî endamî kumîteyi nawendî Komelle bû. Dr Ce’fer be hemû tiwanayewe le binyatnan û pêkhênanî ḧîzbî komunîstî îran da beşdar bû û endamî kumîteyi berpa kirdinî kongreyi damezirînerî ḧîzbî komunîst û yekêk le endamanî ew kungre bû û herweha ta katî mergî endamî nawendî ḧîzbî komunîstî îran bû.
Hergîz hest nedekira le kar kirdin bo şorriş manduwe, detgut şewq û umêd û hêz û twanayi le bin nayet. Hemîşe hest dekra be peleye. Dayim be pele bû le encamdanî karî şorriş û xebatda. Pêyi wabû eger karêk zû nekrêt û cê be cê nebêt şitêk rû dedat.
Her boye be rastî ew qisaneyi berrêz kak Selaḧedînî Muhtedî ke le nûsiraweyekda be nêwî (gillkwî tazeyi yar) diwayi mergî Dr Ce’fer wek nameyek nûsiyuyetî, pirr be pirr wayh ke dellêt:
nîgayek bû ke tirûskayiyekeyi dirrî deda be şewezeng.
zimanêk bû ke girrî hawarî berdedaye cesteyi cîhanî bêdeng.
qellemêk bû ke wekû neşiter kwanî edirrkand,
dagîrker û çewsênerî be yeksan detirsand,
riçeyi bo mêjuwî niwê deşkand.
Kesayetîyi Dr Ce’fer ewî kird be raberêkî xoşewîst. Dr Ce’fer însanêkî rûxoş, roḧ sûk, dem bepêkenîn, hoşiyar û tîj, ciddî, pirrkar, manduwîyi nenas, dillsoz û fîdakar bû. Be xem û pejareyi hemuwanewe bû. Le kirdewe û hellsukewtîda rêz û xoşewîstî bedî dekra. Sakar û le dill nizîk bû. Tenha yek car dîtin û çaw pêkewtinî bes bû ta bo hemîşe xoşewîstîyekeyi le dillî însan dabinîşêt. Hellsukewtî Dr Ce’fer çi le jiyanî şexisî û asayî û çi le jiyanî siyasîda germî, mitmane û birrwayi be cemawer û xellkî dewruber debexşî. Ew mitmane û bawrrpêkirdine degerrayewe bo xoyi û, her ewe bibû be hoyi ewe ke xoşewîst û cê mitmaneyi hemuwan bêt.
Dr Ce’fer yarmetîder û pallpişitî beşe corawcorekanî nêw teşkîlat bû. Hewllî deda mitmane û dillgermî be çalakanî hemû biwarekanî karî Komelle bibexşê. Jinan, lawan, hunermendan û şa'îran û nûseran, bo rênwênî wergirtin û dawayi asanikarî rûyan têdekird. Le gell pêşmerge brîndar û nexoşekan nêwanî êcgar xoş bû, herçî le destî hatibaye bo kemkirdineweyi derd û êşî ewan deykird. Beranber bew kesaneyi ke zîndanî bûn yan le meydanî şerrda be dîl gîrabûn, bederbest bû, bo zîndan deçû le layan dadenîşit û giwêyi le qise û basiyan degirt û bo wedîhatinî xiwastekaniyan hewllî deda.
Dr Ce’fer dujminî şexisîyi nebû.
Dr Ce’fer însanêkî kumonîst, întirnasêwnalîst û hemelayene bû. Bo rizgarîyi mirov têdekoşa û qet sinûrî cuẍrafiyayî neydetwanî bîr û boçûnî ew bertesk bikatewe. Xebatî çînayetî, cemawerî û dîmukratîk, mîllî û netewayetî bo ew wek zencîreyekî lêk hellpêkraw bûn. Têkoşan û fe'alîyet bo bedîhatinî her kam lewaneyi be xizimet û kar asanî bo ewîtir dezanî.
Hawrê Îbraym 'elîzade le merasimî esperde kirdinî Dr Ce’fer da dellê:
Bo nasînî Dr Ce’fer hergîz ewnde kafî niye ke birrwanîte pile û cêga û şiwîne teşkîlatîyekeyi. Raste Dr Ce’fer be drêjayi jiyanî siyasî û têkoşanî teşkîlatî xoyi hemîşe yekêk le siyast darêjeran û raberanî teşkîlatî ême buwe, bellam eme qet natwanê hemû şexisîyet û hemû layenekanî ew cêga û şwîne ke hawrî Ce’fer buwî be ême nîşan bida.
Be dax û pejareyekî zorewe rojî 29 oktubrî 1987 katêk bo encamdanî erkêkî teşkîlatî bo ewrûpa eçû be hoyi kemterxemîyi berpirsanî Komelle le beẍda û silîmanî, le nizîk şarî tikrît be rûdawî maşîn giyanî bext kird. Şa'îrî gewreyi kurd kak Şêrko bêkes gutenî:
Hêşta zû bû. . . zûbû. . . zû
wadeyi em koçe kiwa hebû?
Espêkî sûr
Şêrko Bêkes - bo Şehîd Dr. Ce'fer Şefî'î
Emcareyan! komayi xemêkî giyan beswêy,
porg kirduwî.. em paîyze direng wexte
bejnî sî salleyi şî'rmî,
wek pişitî Kurdistan û kost, çemanewe!
Çi tewjmî azarê bû, wa le geruwî şaxanewe hat u
wa be lûzeû
rijaye jûrî teniyayî û henawmewe.
Le tirûkeyi çawêkda bû,
tirûkeyi çawî gellayek
tirûkeyi çawî wişeyek
berew gêjenî nuqim bûn lûlî dam u
lûlî dam u
wek berdî bin mitî kirdm
kiwêre hewall motekeyekî asin bû
henaseyi leberkêş û serwayi rewanim , girt û birrî
lenceyi dêrru, şeqjnî û şew ahengî,
wek ballî çolekeyi le kerresîseda,
kesîre bû
wekû penceyi sermabirdûy
gollê, qellemê, gizingê,
mindallêkî lanewazî nêw kirrêwe, le cûlle xist.
Be dîwarî berambermewe, serincim
bû be bizimarî dakutiraw.
em mame xemeyi qellemem
her be pêwe le estêrkî
firmêskekanî xoyda, nuqim, ewiq bû
To ewiq bûnî tirîfeyi mange şew u
gomêkî meksî baweşî zerdeyi xezan
bihênewe pêş çawî xot, aweha bû!
To qullîngêkî pêkraw u lengerî ballî şikawî
bihênewe pêş çawî xot, aweha bû!
Tirsam.. tirsam
nemwêra şî'r bikeme ber çiyayi " Asingeran" y
a em koste
Min emzanî be berî ew teng ebin û,
le qoll-têhellkêşanî "ba" sirêşkî sardî ew u le,
ber gêlleyi kelepoyi xornişînî ewda
çoẍeyi reşim, şîtall şîtall ebê û diwayîş
rewezî jûr hobekanî ewdîw " Çoxmax ".
Kîjolle reng perriywekan,
wekû " Beyan "
karjolle, masî, gull xunçe
daykanî, sik wek nanî sûtawî " Bokan"
liçim lê helleqûtênin û pêm ellên:
kiwa em çawî şî're be qed
çawî ew xwêneyi ew geş bû?!
Kiwa em sozî nêw dêrrane
em zemawendî sûtane
hêndeyi ew pişkoyi kispeye
be çize çizu dûkell û bokiruz bû?!
Keyi bejnî reşpoşî kurte ballayi a em,
qelleme egate a ew kacî zame?!
Çon xermanî erxewanîy ême
be kîleyi şî'rî to, dê û epêwrê.
De lalo.. lalo.. lalo.. hestewe!
to ziryanî û siwarî espe şêket bewe.
Hestewe! be ben samoteyi zînewe
tifengeket.. qellemeket
goareyi sûrî giwêçkeyi mêjûn
hêşita her elerênewe
de .. hestewe
de lalo.. lalo.. lalo.. hestewe!
Hemû hatwîn beser serî ewm heware niwêyetewe
wek şorrabeyi birjang hellwerywî payîz
gillmitkî all hellgerrawî ser mezareket maç ekeyin
de lalo.. lalo.. hestewe
Befr bîstî, ha le dûr ra le şaxewe
berew " Jîlwan" klû.. klû wa kewtine rê.
gullan bîstiyan, ha le dûr ra le Hewlêr u Sabillaxewe
le Qamîşlî û Botanewe, berew gulldanî dilleket
çepik.. çepik wa kewtine rê
de lalo.. lalo.. hestewe
***
Tem û mijbû, em dest ew destî needî
tarîk.. tarîk wekû glêneyi nabîna.
le giwêyi kêwda tirs û bîm eziringanewe.
jeng û jarî dwayi heres bû.
xim xorkî lîncî hell lûşew
heta giwêçke
espî eylulî qût dabû.
Şimşêrî " Şa " û fîr'ewnêkî koşkî Beẍda
be rast û çep be çep û rast
yek le diwayi yek:
milî sinewber û serw û
milî berrû. Bazuwî giwêz u
pencekanî gulle genmiyan eperrand.
ejdîhakeyi Temûz paruwî nerme qûtî
her jemêkî, cesteyi nermî askêk bû
nan egriya.
Aw le kenarî bêzar bû.
Ew ser wexte tarîk nûtek, nûtek tarîk.
le çiwar lawe dollpayi paytext
kellbeyi cîriyan le jiyanman gîr kirdbû.
Şewe zeng bû şew zeng bû
çil momî tiruske kizman le " Qendîl " da,
esûtan û ke wextêkîş tewaw ebûn,
her be mêwîyi binî xoyan
carêkî tir u ser le niwê
xoyan ekirdewe be mom
dîsan hellegîrsanewe.
Ême çil gullegenim buwîn, le çil berd da sewiz bûbuyîn.
Yek goranî û çil gerû buyîn.
Mawillêkman hebû dem kel
bew mawille le kêwî meḧall enewîyin.
le çiyayi tirs enewîyin
Xoman çil û ḧevde tifengî xane birr
ḧevde destî pence nuqsan
singîşman ena be singî Beẍdayi Mîk û Raycîmewe
A lew dûriyanî bûn û nebûneda
lew gîjene û lew demeda
em dartuwe, liq û pop hawêj û sêber kirreyi emirro
ew deme her binçikêkî biste ballayi qij xollawîyi la terîk bû.
espî çiwar pel agrînî emirro
espî kurrjin wek bruske û tîske tifeng
yall reşeba.
Ew serdme ciwanûyek bû mêjûk, mêjûk
taze zaw bû lerzok, lerzok,
lew demeda le naw qurrgî nehengekeyi Sawakewe
be ser demî giwêzanî tîjî sinûrî mêrdezimeda û delle dêwda
benaw hezaran dawî barîkî call callokeyi tirs û bîmda
ruwe û ”Qendîl" berew layi ew baz û hello reng sûraney
le derall û geweyi şexte û kune gurg u
kilorî dar û drexta hewayi reşiyan weregirt û
henaseyan edayewe,
A lew demewe lew wexteda
mirovêkî genim rengî
le piyawî dastan çuwî pêşîn
dîde pişko
mil kellî tewêll pirrşingdar
lêw be gullî bize pişkût
bon û berameyi xak u xoll
le bergî şirrolleyi hatû
Ehat û mile û hewrazî be pile û kûrrî yek be yek
le ber hengawya text ekird
be kollepşitî urdonanî mallanî
Sine û Seqiz, Sabillaxewe
be hegbeyi tiwêşeberî azîzanewe
wekû " Mem " û " Biraymok "
serekewt û serekewt û serekewt
ta leser peyjeyi rewezî daneberdî serî "Qendîl"
serî wire
serî çira
egeyşite layi helloyi birsî
Piryaskeyi çil cûte çaw têbirrawî ekirdewe
ew wexte boyi hellerrşitin
ebû be cejnî daruberd
ebû be ahengî eşkewt
be zemawendî kosaran
Tifengî bêfîşekdanman le ser yek qaç
ekewtine sema û hellperrîn
Ew serdeme pûrehengî nêw şarekan
mêrûleyi sûrî jêr zewî
be çirpeyi ew dîwî dîwar
ew dîwî kun
Dr Ce'feryan nawnabû Dr 'Ezîz
Lew nehate sallanewe
ême dillopê baranî ewman nasî,
ême zewî pêst qillîşaw
ew sallawî behare bû.
Bo çîlkewpûş û pellaşî ser sehollman
bo wişeyi konekirduman
ew berde estê agrkereweyi berdem
eşkewtî temen bû
Ême birîn ew hetwan bû
lew demewe wek dû awan
giyanman têkell be yektir bû
lew rojewe bûyîn be biroyekî peywest
be dû cemserî yek pirdu
Siyamendêkî 'aşqî Xecî şorrş
De lalo .. lalo.. lalo.. hestewe
swarî espe şêket bewe
de hestewe estêran cillewt egrin
areqeyi zengull zengullî
la mil û nêw çawit esrrin
De lalo.. lalo.. lalo.. hestewe
hêşita zûbû.. zûbû.. zû
wadeyi em koçe kwa hebû?
De lalo.. lalo.. hestewe
siwarî espe şêket bewe.
***
Ew kateyi şî'rîşim wek xom
ben kalleyi kallew pêtawî 'eşqî best u
şaxî hellokanî kirde qîbilew rûge
lewê le yekem seferî pellke rengîneyi şî'rda
bejêr rêjne û lêzime û şewî gopalle baranda
ke be xom û hegbeyi be şî'r awsî
beşan teke tekkermewe
rûman kirde hobeyi deware şêdare,
le naylon gîrawekanî êweyi 'aşqî azadî.
Ber leweyi ke pencekanman yek binasin
naweket wek gîzegîzî şilxe hengî dem be şîle
le şanekanî nêw serma gerrî exward
" duktur Ce'fer.. duktur Ce'fer"
çawekanim binebanî dewareket bo egerra
Keçî to wek bewrê bêdeng
le la panikêkî nepindî xwareweda
hêwir . . tiruşket kirdbû.
Derlingî şerrwall ta ejno qurrawîy
yexeyi kirasî çirç û loç
rîng pê nemaw
dû nîgayi jêr
çawîlkeyek zerrebîndar
etwit reşerrêḧaneyi mil be larewe girtûy diwayi şestebaranî.
Le werizêrêkî layi Sine u Seqiz eçûyt,
her wekû rastîyi sakar u
wekû mindallanî Bokan to sade bûy.
To her lew gullanet ekird
ke le henawî berdewe ser derdênin,
bebê gulldan û şûşebend
bê bangeşe, lejêyi dezûleyi giyan eden
lewêşewe bo hewrebanî reşêneyi
gilêneman pêhell egirin.
Wextê hatîte lamewe û destit le ser şanim dana.
Rûy bexende hellgerrawî,
wek hêro allit.. têkirdim
minîş giwêm na be giwêçkeyi wişe danar u rewantewe
qisekant wek genimî Qendeharî,
be pêz u wek gulle mêxek bon xoş bon xoş.
wekû dillî hejaranîş bê grê û goll.
Ke wextêkîş, diwatir , dergay
qefezî singim kirdewe
pole şî'rêkim berellayi jêr deware kird
ewsake toyiş be giyanêkî qullipderî ser rêjewe
bûy be mizgênî ballgirtû
baweşî sozit piya kirdim
germ.. germ.. maçit kirdim.
Ey killawe quçekeyi berrûy hejaran
ew baweşet kwanûy be kelle-pişkoye û
le roḧma sard nabîtewe
Maçekanîş çillekacî hemîşe sewzî çiwar werzî
riwawî naw yadgarmin wekû behar bîrinaçinewe
De lalo.. lalo.. lalo.. werewe
serberewe.. wa werewe
siwarî espe şêket bewe
hobe hobe û zayelleye
rêbendan û befiranbare
Şî'r çilûre firmêskî hemûmane u
ta" azadîyş" wek Bokane nazdareket
şorre jinêkî ẍembare!
De lalo.. lalo.. hestewe
siwarî espe şîket bewe
***
Emirro " Çoxmax" , laneyi pillinge çing u pel
be çexmaxekanî ême.
le mangî gîraw eçêt û tarumare
xak be henîskewe serî
dirextî xoyi hellekenê,
lûtke çaw terr û mil bekwên.
dem û lêwî yaranî şax
her lew gella werywane eçin ke "ba"
ke kize bayi em paîyze dirreng wexte
berew gorrîçeyi diwa 'umrî xoyi eyanba
kip bûnêke her be teniya azar
a lem dolle kizu xamoşeda
ebizwê û ezringêtewe.
Em ber, ew ber, rîze tifengî çaw terrî
pêşmergekan, wek hellalleyi rûmet şeqar
be dirêjayî henaseyi rêgewban u
be drêjayî giryan u
be drêjayî xemî sûr
her wekû le qonaẍewe riwabin wa
bûnete dû teymanî dewrî serî em
kotelle û rujawe
birrwanin û wirdbinewe
le Çoxmaxe biçkolane û rûtellekeyi êmedaye
ke Zirêbar errjête Sîrwanewe
Şahoy ewîn
mil le jêr çeneyi Pîremegrûn hellesiwê
Sabillaxîş bon enê be boy
henasekeyi Hewlêrewe
çekman çoẍeyi Kerkûk beser
ranikî hiywayi Kirmanşanda le ber ekat.
be sê rîz fîşek liẍewe
êşik girî şewaneyi em xakî dayken
to birrwane eweta wa
bedem hawarî xiwênewe sucide eben.
***
Le bîrî ـ bequrre reş çuwî ـ raburduyekit dêzimanda.
Ew wextaneyi ke rojgarman sîxurr bûn be ser
se'atî tirsawî şewgarmanewe
wextê be xenebendanî xwênî yektir, çil çirayi şayî u loẍanî
êre u ewê û ewlayi tirman, bo paytexte simêll qîtekan sur ekird.
Lew demeda ke le ber pêyi Şa u sulltanda, wek zerde mar,
dûpişk be yekmanewe eda u emirdîn, bellam îste kotellî
em hemû Ce'feraneda.
Le pencereyi ew xiwêne rûnakanewe, yek asogeyi sûrman heye.
Kost le diway kost
xiwên le diwayi xiwên
her hemûman eçînewe, ser ew şarrêge u şeqamey
baxew bax û telan telan
emanbatewe naw dille dagîrsawekeyi Kurdistan.
Emirro ’ Çoxmax ' yi diwa yaneyi em Ce'fere
biwe be hemû nîşitman!
Toyş eyi şehîdî kelleget, wekû nexşeyi willatekem!
eyi xacî renc û lawkî dem azadîy!
gill meyl birrî to nîye.
Gill be xwênî êwe henase edat u
demî brînekanî êwe karêzî jiyaniyetî.
Eweta pêşmergeyekî şêw nekirdû
be pleyi xizî tarîkî em şeweda hellegerrê û ellê û ellê:
Le pele pîtkeyi tifengmay,
nûserêkî wişe şehîd
dwayi nîwe şewêkî xamoş
qellemekeyi ruwî dest têekaw ellê:
Le naw bîlbîleyi ḧerifmay.
Daykêkî xem destemoker
le jûrêkda, tenha wek xiwa!
bê çirayi mêrd, bê çirayi kurr
ewîş ellê:
to sitûnî em deware u
kollekeyi ber heywanmanî
Mindalle çolekekanîş, perruball terr
rûy demî xunçeyi xoyanit têeken û wat pêellên:
Lem zistanewe îtir to
şewane çîrokî êmey.
Bo minîş to ew şî're here nazdarey
ke hêşitake neminusîwî!
De lalo .. lalo .. hestewe
siwarî espe şêket bewe.
rîbendan û befiranbare
hobe hoye û zayelleye
kiwa wextî bû
a em koçe bê wadeye?
De lalo .. lalo .. lalo .. hestewe
siwarî espe şêket bewe.
çawerrwanîn de hestewe!
--------------------------------------------
ـ Em berhemem bo yekem car le şêweyi şî'r u pexşane şî'rêkî têkellda bê serdêrr le çileyi şehîd Dr. Ce'fer Şefî'îda le Stokholm xiwêndewe. diwatirîş le govarî " Pêşeng " yi hunerî edebiyatî krêkarî ـ Kurdistan ـ jimare 7 y uktuberî 1988 da be serdêrrî " kiwa wextî bû" ـ cige le beşêkî ـ billaw kirabuwe ـ bo em çapeyş le rûy forrmî hunerîyewe le ahengî şî'rm nizîktir kirdewe û em nawnîşaneyşm bo dana.
Şêrko Bêkes